Financiering van lotgenotencontact leidt tot kwaliteit en efficiency
Een van de oplossingen die MIND het nieuwe kabinet aandraagt om de wachtlijsten in de ggz aan te pakken, is te zorgen voor goede voorzieningen bij mensen in de buurt. Voorzieningen die buiten de reguliere ggz kunnen bijdragen aan herstel en waar mensen snel terecht kunnen. Voorbeelden hiervan zijn lotgenotencontactgroepen en laagdrempelige inloopcentra. Maandag 28 september ontving MIND vijf politici in Sittard op werkbezoek bij enkele regionale initiatieven om lotgenoten met elkaar in contact te brengen.
Lotgenotencontact helpt de ggz
Om de ggz te ontlasten en beter in te kunnen gaan op hulpvragen van mensen met psychische klachten, moeten lotgenotencontactgroepen goed georganiseerd worden en structurele ondersteuning krijgen: zowel financieel als organisatorisch. Contact met lotgenoten en bezoek aan inloopcentra (ook wel zelfregiecentra genoemd) zijn laagdrempelig en spelen een belangrijke rol bij het tijdig herkennen van signalen, bij herstel van psychische klachten en het voorkomen van terugval. Wat MIND betreft horen deze voorzieningen thuis in het rijtje van mantelzorg en vrijwilligerszorg. Een groot voordeel van deze voorzieningen is dat ze toegankelijk zijn zonder wachtlijsten, laagdrempelig en met uitzonderlijk lage kosten. Ze worden zeer hoog gewaardeerd door deelnemers.
Werkbezoek in Sittard
In Nederland zijn diverse initiatieven waardoor lotgenotencontact wordt bevorderd zoals door de lidorganisaties van MIND. Op maandag 28 september organiseerde MIND een werkbezoek voor Tweede Kamerleden in Sittard om kennis te maken met onder andere de nieuwe website zelfregietool. Dit is een platform voor ervaringskennis waar laagdrempelig contact kan worden gelegd met ervaringskundigen en je vind er een aanbod van ruim 170 lotgenotengroepen in de regio. De aanpak om hier bekendheid aan te geven is afgelopen drie jaar doorontwikkeld in de voormalige proeftuinen van VWS in de Mijnstreekregio. Samenwerkingsverbanden tussen zorggroepen, ziekenhuis, zorgverzekeraar CZ en gemeenten waar samen gezocht is naar vernieuwingen in de zorg die leiden tot een hogere kwaliteit, betere betaalbaarheid en meer zelfregie van mensen. Wim Venhuis, projectleider bij Burgerkracht en verantwoordelijk voor de uitvoering van de aanpak zelfregietool.nl, zegt als initiatiefnemer en zelf ervaringsdeskundige, te werken aan ‘een samenleving waarin iedereen meedoet’. De kennis en ervaring van burgers die iets meegemaakt hebben, wordt nu veel te weinig benut. Venhuis: “Dat kan beter. Het bespaart de maatschappij niet alleen veel geld, het zorgt er ook voor dat mensen zich beter voelen.”
Tijdens het werkbezoek maakten de politici ook kennis met het zelfregiecentrum Kernkracht en het Knooppunt Informele Zorg. VVD-kamerlid Kelly Regterschot vindt zelfregiecentra een goede aanvulling op de zorg voor mensen met psychische problemen: “Het is goed dat er een verscheidenheid is aan organisaties en plekken om hulp te krijgen. Door in contact te staan met anderen met eenzelfde soort ervaring, besef je dat je er niet alleen voor hoeft te staan.”
Duits voorbeeld
MIND is onder de indruk van de wijze waarop Duitsland de zelfhulp heeft omarmd. Ruim 100.000 zelfhulpgroepen gericht op allerlei ziektes en aandoeningen en 300 zelfregienetwerken zijn laagdrempelig en dichtbij huis te vinden en werken in regionale netwerken (Kontaktstellen) rondom centrumgemeenten. In deze Kontaktstellen worden groepen gefaciliteerd met ruimte, beheer, gemeenschappelijke ondersteuning, PR en een lichte coördinatie. De groepen zelf zijn autonoom, vaak verbonden aan een patiëntenvereniging en krijgen hier ook hun inhoudelijke voeding vandaan. Per deelstaat is er een koepelorganisatie en de landelijke coördinatie en expertise gebeurt door twee landelijke zelfhulpinstituten (NAKOS en BAG).
Besparing psychisch leed en zorgkosten
Onderzoek toont grote meerwaarde van lotgenotencontactgroepen aan: deelnemers voelen zich niet meer alleen. Verder maakt het hen wijzer en mondiger. Deelnemers geven aan dat ze meer verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid en meer gemotiveerd raken om beter met hun ziekte om te gaan. De positieve resultaten hebben ertoe geleid dat via de Duitse ziektekostenverzekeraars sinds 2017 meer dan € 1,00 per burger ingezet wordt om zelfhulp te bevorderen. Uit onderzoek blijkt de gezondheidswinst in Duitsland vijf keer het geïnvesteerde bedrag te zijn. (bron: SHILD-effectstudie).
Voor een overzicht van zelfregiecentra en lotgenotencontactgroepen in Nederland, zie de MIND Atlas.
Er is iets merkwaardigs aan de ramp met het coronavirus, stelt trauma-expert Berthold Gersons: de impact is immens, maar publieke woede en verdriet zag je lange tijd nauwelijks. En dat is riskant, want het kan het gevoel van eenheid in de samenleving ondergraven. Wat te doen?
Een ramp confronteert ons met enorme machteloosheid’, aldus Gersons. Dat maakt mensen boos en die woede zie je nu tevoorschijn komen. Bijvoorbeeld op 5 mei in Den Haag, waar tientallen mensen werden aangehouden bij een demonstratie tegen de coronamaatregelen. Er ontstaan bewegingen zoals Viruswaanzin’ die zich verzet tegen de regeringsmaatregelen en de bevindingen van het RIVM in twijfel trekt. Er verscheen zelfs een krant: ‘De Andere Krant’ met alssubtitel ‘Covid 1984’ de angst regeert en democratie en vrijheid onder vuur.’
Eerst was er de schok.
‘Op 15 maart, toen alles hier van de ene op de andere dag werd gesloten, voelde het onwerkelijk’, zegt hij. ‘Het was vervreemdend. Alles stond stil. En er was een enorme honger naar informatie. Net zoals vlak na andere rampen. Het was niet zo hevig dat mensen hun handen voor hun gezicht sloegen, maar je zag bij iedereen wel een verhoogde alertheid.
En toen brak de tweede fase aan.
‘De honeymoonfase’, zegt hij. ‘Zo wordt dat genoemd. Een raar fenomeen. Mensen die een ramp overleven, voelen daarna vaak een soort opwinding – de vreugde dat ze het hebben overleefd. Dat schept een enorme band. Ze krijgen de behoefte om dingen met elkaar te delen, muziek te maken, te laten zien dat ze zich verbonden voelen met elkaar. De autoriteiten komen langs en gebruiken grote woorden: ze beloven dat alles goed zal komen.’ Mensen sliepen slecht, hadden moeite zich te concentreren.’
Er werd gezongen, geklapt, zorgverleners werden tot helden bestempeld. Premier Rutte slaagde erin mensen te verenigen, terwijl hij niet bepaald bekendstaat om zijn bewogenheid.
Corona, zegt Gersons, kan worden vergeleken met een ramp. ‘Het sloeg plotseling toe, het was levensbedreigend, er zijn slachtoffers, het leidde tot een gevoel van onveiligheid, tot chaos, tot afhankelijkheid van anderen om te kunnen overleven.’
En toch was er iets vreemds aan de hand, zegt hij. ‘Ik heb er lang over nagedacht, ik dacht telkens: er klopt iets niet. Ineens besefte ik dat de emoties gedempt zijn. Er is weinig verdriet zichtbaar. Mensen houden zich in. Ik zie eigenlijk bijna geen volwassenen huilen op tv. Ook woede zag je tot voor kort nog nauwelijks.’
‘Doordat het gevaar niet geweken is. Bij vrijwel alle rampen weten veel mensen op een gegeven moment dat ze veilig zijn. Je kunt weg van de plek en dan is het over. Dan weet je: dat zijn de slachtoffers, en wij niet. Maar hier weet niemand of hij het uiteindelijk zal overleven.’ Vanuit zijn ervaring weet hij dat nu het meest risicovolle moment is aangebroken.
‘Je zag dat mensen hiervoor veel energie hadden. Ze waren voortdurend alert, maar dat kun je niet eeuwig volhouden. Mensen raken uitgeput. Deze toestand is verdomd vermoeiend en dat eist zijn tol. Bovendien vraagt iedereen zich af: wanneer is dit nou eens over? ‘Het is een voorbode van de desillusiefase. Want na de aanvankelijke opluchting komt die desillusie er altijd achteraan. Ik noem het de ramp na de ramp.’
‘Die desillusie schuift langzaam onder de huidige fase door. Er komt steeds minder aandacht voor de slachtoffers en hun nabestaanden – andere mensen willen door met hun leven. Slachtoffers en nabestaanden belanden daar doorgaans in als de omgeving zegt: het heeft nu wel lang genoeg geduurd, zit je er nu nog steeds mee? Ineens voelen mensen zich alleen.
‘Dat is een riskant kantelpunt. Als je daar als overheid te laks op reageert, dan zie je dat het vertrouwen van mensen in de overheid verdwijnt. Burgers worden boos, ze gaan complottheorieën ontwikkelen. Dat zag je al tijdens de Bijlmerramp en het gespeculeer over mannen in de witte pakken. Ik heb het ministerie van VWS in die tijd gewaarschuwd dat het niet goed ging. Maar ambtenaren hoonden me weg. Ze zeiden letterlijk: ach, dat gaat wel over.’
‘Nee. En dat leidde tot de Bijlmerenquête. En tot eindeloos veel geld dat naderhand in nutteloze onderzoeken is gestoken om het vertrouwen terug te winnen.’
‘Uiteindelijk zal dit allemaal betaald moeten worden. Naast al die mensen die familieleden zijn verloren, hebben we de groep mensen die hun werk kwijt is, geen geld meer heeft en niet weet hoe ze verder moet. Dat is een nieuw fenomeen bij een ramp, op een schaal die we nog niet kennen.’
‘Het wordt nu nog als onwerkelijk beleefd, maar er komen faillissementen. We komen op het moment dat de overheid zal zeggen: ja, we hebben toen wel van alles beloofd over het ondersteunen van bedrijven, maar bij nader inzien moeten we realistisch zijn – dat kán natuurlijk niet allemaal. Dat zal langzaam doordringen.’
‘Het vertrouwen wordt dan omgezet in wantrouwen. Je ziet dat de overheid dat moment zo lang mogelijk probeert uit te stellen met allerlei financiële regelingen. Een soort flatten the curve. Maar we leven in een fantasie. De zakken zijn diep, maar daar zit een einde aan.
‘Dat kan het kantelpunt worden. En dan moet je oppassen. Een ramp confronteert ons met enorme machteloosheid. Met controleverlies. En dat maakt mensen boos. Ze willen de controle terug. Maar die boosheid moet zich ergens op kunnen richten. Er is heel veel woede die nu beetje bij beetje tevoorschijn gaat komen. Bijvoorbeeld het onduidelijke gedoe over de mondkapjes, dat knaagt aan het vertrouwen in onze overheid.’
‘Er is ook een groep die door wil met haar leven, die niet wil opdraaien voor al die schade. Dat geeft spanningen. Zoiets kan een samenleving splijten. Groepen kunnen tegenover elkaar komen te staan. Er zijn rechtse politici die als hyena’s zitten te wachten tot ze daar op kunnen springen, tot ze de boosheid kunnen kanaliseren. Wie krijgt de schuld? De Amerikaanse president Trump is daar enorm mee bezig. Je ziet dat hij zoekt naar manieren om die woede aan Chinezen vast te knopen.’
‘In Nederland heerst nog een beperkt gevoel van controle. We weten dat er iets op ons afkomt, maar de omvang is niet duidelijk. Je ziet Rutte steeds herhalen dat we dit met 17 miljoen mensen moeten doen. Maar hij weet in zijn hart dat hij dat niet kan volhouden.
‘Ik zie nog steeds een beeld voor me na de Bijlmerramp. Een dag nadat de Boeing was neergestort, kwam ik in de gymzaal waar alle slachtoffers werden opgevangen. Ze zaten op de grond. Om hen heen stonden allerlei kraampjes. Voor elk probleem moesten ze naar een ander kraampje toe. Dat is precies wat je níet moet doen. Mensen voelden zich in de steek gelaten. Je moet zorgen dat er iets gemeenschappelijks is, iets waar ze alle informatie krijgen, sociale hulp, financiële hulp, alles. Kijk naar de aardbevingen in Groningen – een ramp in slow motion. Ook daar is het misgegaan. Groningers zijn hun vertrouwen in de overheid kwijt.’
‘Dat gevaar bestaat. Deze ramp vraagt daarom iets wat heel moeilijk is: solidariteit. Mensen moeten het gevoel houden dat we er samen voor staan. Bij vorige rampen lukte dat alleen als leiders consequent aandacht bleven houden voor de getroffenen. Bij MH17 is dat heel goed gegaan; het is een van de redenen dat die ramp een soort nationaal bezit is geworden.
‘Die aandacht kun je creëren door te herdenken, door monumenten of door rituelen, zoals begrafenissen. Het probleem met corona is dat het zo onzichtbaar is. Bij MH17 zagen we de kisten Eindhoven binnenkomen, de rouwstoet over de snelweg, de Nederlanders op de viaducten – een indrukwekkend ritueel. Hier horen we elke dag alleen maar hoeveel doden er zijn, hoeveel patiënten er op de ic liggen. Maar die getallen roepen inmiddels bijna evenveel emotie op als de beurskoersen. Je denkt alleen: oh, dat zijn er veel. Of: oh, gelukkig, het zijn er weer wat minder.
‘Het helpt ook niet dat we vrijwel alleen mannelijke leiders op tv zien. Jaap van Dissel van het RIVM is ook niet echt een emotionele man.
‘Ik denk dat we onze doden veel zichtbaarder moeten maken. Coronapatiënten sterven nu in grenzeloze anonimiteit. Waarom zijn er in de kranten nog geen grote pagina’s verschenen met foto’s van alle slachtoffers van corona? Zelfs in Engeland, het land van de stiff upperlip, hebben de kranten foto’s gepubliceerd van de zorgmedewerkers die zijn gestorven door het virus.
‘Ik wil oproepen om een dag van nationale rouw te houden. Corona wordt misschien niet als een ramp beleefd, maar herdenk alle slachtoffers van corona. Straks hebben we hier zes- of zevenduizend anonieme doden en hebben we niet meer gedaan dan 1 minuut stilte en klappen voor de zorgverleners. We zouden meer stil moeten staan bij de overledenen. Haal ze uit de schaduw. Zodat iedereen beseft dat we dit met elkaar moeten doen.’
Bron: de Volkskrant
Zelfregietool wil mensen die gemeenschappelijke ervaringen hebben met elkaar verbinden. Ben jij, of iemand in jouw directe omgeving getroffen door het coronavirus en heb je behoefte om deze ervaringen te delen? Wees welkom en meld jouw vraag of aanbod dan bij hallo@zelfregietool.nl . Wij gaan op zoek naar een passende oplossing om contact tot stand te brengen waar je verder mee kunt komen.
De kernvraag: ‘Wat kun je doen om te voorkómen dat angst ‘ongezond’ wordt en wat kun je doen als je al klachten hebt? Met 109 aanmeldingen en 65 vragen via de live chat aan klinisch psychologe Astrid Heessels en ervaringsdeskundige Ulrike Quast, kijken we terug op een positieve ervaring. Ook Zelfregietool.nl leverde een bijdrage met het aanbod van lotgenotengroepen in de Parkstad regio. Webinar terugkijken? Klik hier.
Omgaan met Verlies is hard werken. Vaak wil je een ander niet belasten met jouw verdriet en probeer je jezelf er doorheen te slaan. Dit kan een eenzaam en zwaar proces zijn, waarbij goede momenten afgewisseld worden met pijnlijke en teleurstellende ervaringen. Uiteindelijk maakt ieder individu met een verlieservaring mettertijd zijn eigen verhaal.
Wanneer je ‘gewoon’ je verhaal kwijt kunt bij iemand die hetzelfde heeft meegemaakt zul je merken dat je meer grip krijgt op je emoties en stemmingen. Je staat er niet meer alleen voor en ervaart dat je samen verder komt.
CMWW Brunssum biedt in samenwerking met Zelfregietool.nl de mogelijkheid om aan te sluiten bij een zelfhulpgroep voor mensen met een verlieservaring. Hier krijg je ruimte voor jouw verhaal en leer je om te gaan met je verdriet. De begeleiding van de groep gebeurt door mensen met een verlieservaring die hiervoor een training hebben gevolgd.
CMWW zal de groep faciliteren met een locatie en indien gewenst ondersteuning bieden wanneer de groep dat nodig vindt. De groep komt iedere maandagmiddag bij elkaar om 14.00 uur.
Je kunt je aanmelden door contact op te nemen met Em Smit, tel. 0629731583 .
Projectleider Wim Venhuis van Burgerkracht
Lotgenotencontact stroomlijnen op één digitaal platform. Waardoor mensen
elkaar makkelijk kunnen vinden. In de proeftuinen Heerlen en Sittard-Geleen
blijkt dit model boven verwachting goed te werken.
Liefst 170 lotgenotengroepen in deze regio’s hebben zich de afgelopen 2,5 jaar al aangesloten bij de website Zelfregietool.nl. Dit aantal zal naar verwachting nog flink groeien. „Ook omdat er in de regio groepen zijn die we nog niet kennen”, zegt projectleider Wim Venhuis van Burgerkracht Limburg, dé motor achter deze aanpak.
Lees ook: Succesvolle Limburgse proef met lotgenotencontact moet in heel Nederland navolging krijgen
Via de website kunnen mensen in hun eigen omgeving direct contact leggen met een lotgenoot, zelfregiegroepen en lotgenotenactiviteiten vinden en praktische informatie krijgen over zeer uiteenlopende onderwerpen, verzameld door ervaringsdeskundigen.
Het kan gaan over een ziekte maar evenzeer over schulden of bijvoorbeeld over een echtscheiding.
„Binnen een cirkel van honderd meter vind je ook honderd mensen die iets hebben meegemaakt en daar op een positieve manier mee omgaan. Deze kennis en ervaring wordt nu weinig benut, met de Zelfregietool gaan we die kennis ophalen en voor iedereen beschikbaar maken”, aldus Venhuis.
Bedoeling is de aanpak komend jaar eerst in de provincie en daarna landelijk door te ontwikkelen en uit te rollen. Zelfregietool.nl wordt zoveel mogelijk voor het voetlicht gebracht bij huisartsen en praktijkondersteuners zodat zij mensen kunnen wijzen op de website, op het belang van zelfhulp. Iets wat in de proeftuinen goed is gelukt. „Mensen weten zelf eigenlijk wel dat ze te hard hebben gewerkt of relatieproblemen hebben en dit niet aanpakken. Dat ze de klachten die eruit voortvloeien bij de huisarts neerleggen. Terwijl een lotgenoot ook zou kunnen helpen”, vertelt Venhuis. „Want bij degene die hetzelfde heeft meegemaakt, voelen mensen echt begrip, herkennen ze veel. Het geeft inzicht in eigen gedrag, ze leren van andermans oplossingen, zitten beter in hun vel. En dat levert onder de streep de gezondheidszorg ook financieel veel op.”
Duitsland
Hij wijst naar Duitsland waar al decennialang wordt gewerkt met zelfhulp en
lotgenotencontact. Deze vorm van informele hulp is ingebed bij de oosterburen, structureel verankerd in de maatschappij. „Het land kent wel zeventig keer meer lotgenotengroepen per inwoner dan in Nederland. Er zijn dik 100.000 groepen, iedere centrumgemeente heeft een netwerk. Dat wordt gefinancierd door het Rijk, de lokale overheid en de Krankenkasse (zorgverzekeraar). Alleen al die laatste bespaart hierdoor jaarlijks bijna een half miljard euro omdat mensen veel minder ziektekosten maken”, aldus Venhuis.
Bekendheid
Om het Duits voorbeeld te volgen genereert Burgerkracht nu met name bekendheid bij de eerstelijns zorg. „Het moet vanzelfsprekend worden. Dat de professionele zorgverlener wijst op de praktische en emotionele ondersteuning door lotgenoten. Dat die door onze website heel gemakkelijk te vinden zijn in je eigen buurt.” Onder andere de zorggroep Huisartsen Oostelijk Zuid-Limburg en Meditta (huisartsenorganisatie Westelijke Mijnstreek, Roermond, Weert) doen dit al.
Meer info: hallo@zelfregietool.nl
Bron: Dagblad De Limburger, Hennie Jeuken 23 juli 2020
Een geslaagde proef in Zuid-Limburg met lotgenotencontact moet in heel
Nederland navolging krijgen. Mensen voelen zich er goed bij en het biedt kans
kosten te besparen.
Lees ook: Nieuwe site contact lotgenoten werkt goed in proeftuinen Zuid-Limburg
In België wordt drie keer zo vaak een beroep gedaan op ervaringsdeskundigen als in Nederland. En in Duitsland tot wel vijftien keer zo vaak, waardoor alleen al de Krankenkasse (zorgverzekeraar) jaarlijks een half miljard euro bespaart, legt Wim Venhuis van Burgerkracht Limburg uit.
170 Lotgenotengroepen
Zijn organisatie werkt aan ‘een samenleving waarin iedereen meedoet’. De kennis en ervaring van burgers die iets meegemaakt hebben, wordt nu veel te weinig benut. Venhuis: „Dat kan beter. Het bespaart de maatschappij niet alleen veel geld, het zorgt er ook voor dat mensen zich beter voelen.”
Burgerkracht Limburg heeft met succes in Sittard-Geleen en Heerlen het voor
Nederland bijzondere project Zelfregietool.nl opgezet. Eén digitaal platform
waarbinnen mensen snel, dichtbij en gemakkelijk kennis en ervaringen van lotgenoten kunnen vinden. Dat hoeft zich niet te beperken tot ziekten, maar kan bijvoorbeeld ook gaan over schulden en echtscheiding. Bij dit project hebben 170 lotgenotengroepen zich aangesloten.
_____________________________________________________
Dit moet na mantelzorg en vrijwilligerswerk de derde pijler worden van de
informele zorg.
WIM VENHUIS, BURGERKRACHT LIMBURG
_____________________________________________________
Gerd Leers
Vanwege de positieve ervaringen wil Burgerkracht, met Gerd Leers als ambassadeur, het project verder gaan uitrollen. Eerst in Limburg en vanaf 2021 in het hele land. „Lotgenotencontact moet na vrijwilligerswerk en mantelzorg de derde pijler worden van de informele zorg”, zegt Venhuis.
Netwerk corona
Via Zelfregietool.nl wordt ook een netwerk opgebouwd van coronaervaringsdeskundigen voor zorgprofessionals en (ex-)patiënten.
Zorgverzekeraars, gemeenten, de provincie en huisartsenkoepels in Zuid-Limburg steunen het project. „We zijn in gesprek met Heerlen en Sittard-Geleen om te kijken hoe we de zichtbaarheid en vindbaarheid kunnen vergroten”, zegt CZ-woordvoerder Wiro Gruisen.
Bron: Dagblad De Limburger, Hennie Jeuken 23 juli 2020
Een politiek testament mag het van oud-minister en -burgemeester Gerd Leers (68) niet genoemd worden, al was het maar omdat hij nog niet van plan is achter de geraniums te gaan zitten. Toch bevat het essay dat hij geschreven heeft de kern van zijn politieke boodschap: eerherstel voor compassie en vergeven.
Op 5 december van het afgelopen jaar stond op de voorpagina van De Limburger een raak sinterklaasgedicht van de redactie over de heersende onvrede bij veel mensen. Ik citeer een fragment:
Ze willen zo graag gehoord worden, maar ze luisteren nooit Hun waarheid is de mening die zich naar hun eigen wereldbeeld plooit Wie er anders over denkt, is een vijand die dient te worden bestreden Liefst met grote woorden, nuance is zelfs niet meer besteed aan het verleden
Het gedicht trof me, omdat de strekking ervan precies aansloot bij de Gerarduslezing die ik afgelopen oktober mocht verzorgen.
De Gerarduslezing verwijst naar Gerardus van Majella, een lekenbroeder uit de achttiende eeuw die later heilig werd verklaard en die door velen nog steeds vereerd wordt in Wittem. Zijn belangrijkste deugd was het geduld waarmee hij beledigingen en pijnigingen onderging. Hij had compassie en hij vergaf.
Compassie en vergeven
Compassie en vergeven zijn twee eigenschappen die in onze maatschappij – en zeker in de politiek – ver op de achtergrond lijken te zijn geraakt. Ik wil op deze plek een pleidooi houden voor eerherstel van deze deugden in onze tijd.
Compassie betekent: je verplaatsen in een ander. Iemand iets gunnen. Het lijkt wel alsof we in onze tijd het vermogen om compassie te hebben met de ander hebben uitgebannen als een zwakte. Dat onvermogen komt terug in onze omgangsvormen. Preciezer: in onze omgang met meningsverschillen, in onze manier van debatteren over uiteenlopende maatschappelijke onderwerpen – van Zwarte Piet tot de klimaatverandering.
Extreme standpunten
Opvallend is de ‘polarisatie’ daarin. In de debatten overheersen vaak de meest extreme standpunten. Het midden, waar vroeger altijd de consensus werd gezocht, raakt in dat geweld steeds vaker overwoekerd. Daarmee dreigen de rede en de redelijkheid te verdwijnen. Dat we een land zijn waar volop gedebatteerd wordt, is natuurlijk geweldig. Uiteenlopende, conflicterende standpunten zijn immers de essentie en zuurstof van een open samenleving. Maar wat je ziet, is dat te vaak standpunten gesmoord worden. Men radicaliseert als het ware elkaar – tot het punt dat mensen gaan geloven dat de ander de eigen manier van leven bedreigt. Dat geeft het onderlinge debat een existentiële lading. En juist dát is zo gevaarlijk.
Zuilen en bubbels
Zeker, ook vroeger was er sprake van polarisatie. Twintig, vijftig, zeventig jaar geleden ging het ook hard tegen hard en wensten mensen elkaar hel en verdoemenis toe, vanuit politieke, religieuze of anderszins getinte overtuigingen. Maar toch is er een wezenlijk verschil tussen vroeger en nu.Vroeger had je de verzuiling. Zoals de kerk of een politieke partij. En vroeger waren het die zuilen die botsten. De ene zuil tegen de andere. De tegenstellingen tussen die zuilen waren scherp en vaak bitter. Maar binnen die zuilen was er juist sprake van gedeelde waarden, was er overeenstemming over wat hoorde en wat niet hoorde.
Tegenwoordig zijn er geen zuilen meer, maar ‘bubbels’. Zuilen, dat waren gezamenlijk gedeelde en beleefde constructies. Een ‘bubbel’ is echter een eigen constructie, een zelfgecreëerde, compleet geïndividualiseerde wereld. Het gevolg is een samenleving waarin het debat niet wordt gevoerd door pakweg zeventien zuilen, maar door zeventien miljoen bubbels. Een samenleving waarin we steeds minder met elkaar delen en het over steeds minder zaken vanzelfsprekend eens zijn. We staan vaak vierkant tegenover elkaar.
Vrijheid
Natuurlijk (en gelukkig) zijn er maar weinig mensen die terug willen naar de verzuiling van vroeger. Niemand vertelt je nog wat je moet denken of hoe je je moet gedragen. Wie je bent, wat je doet, wat je moet vinden, je moet het tegenwoordig vooral zélf uitzoeken. Die vrijheid anno nu is natuurlijk geweldig. Maar het schept wél nieuwe verplichtingen. Want wat de vrijheid is voor de een, kan onvrijheid zijn voor de ander. Zoals in onze debatcultuur. Een rijke debatcultuur is een cultuur waarin iedereen de ruimte krijgt om volwaardig deel te mogen nemen. Maar zo’n cultuur hebben we niet in Nederland. We hebben een cultuur die vooral onbehagen oproept. Dat onbehagen is zelfs doorgedrongen tot onze eigen Nederlandse politiek. Daar gaan steeds meer stemmen op die tegen de heersende trend naar polarisatie ingaan.
Scorebordpolitiek
In 2017 riep Klaas Dijkhoff bijvoorbeeld op tot een meer constructieve politiek. Hij zei in de Tweede Kamer: „Waarom werken we niet meer samen? Waarom doen we alsof het hier een debatclub is met aan het eind van de dag een prijs voor de scherpste opmerking? Nederland wordt daar niet beter van.” En Jesse Klaver zei tijdens de afgelopen Algemene Beschouwingen dat hij het voortaan ook anders wil doen. Hij wilde minder snelle debatjes over de actualiteit, minder ‘scorebordpolitiek’. Klaver zei letterlijk: „Dat is niet de manier waarop we Nederland verder krijgen.” Dijkhoff en Klaver verwoorden – zo denk ik – een diepgevoeld verlangen naar andere vormen van omgang. Diederik Samson verwoordde dat bij zijn afscheid als fractievoorzitter als „de schoonheid van naar elkaar luisteren. Het vermogen om een eindje met elkaar op te lopen, om een deel van elkaars gelijk te accepteren.”
Loslaten
Hoe krijgen we onze debatcultuur weer op het juiste spoor? Het antwoord op die vraag ligt, denk ik, op straat. Letterlijk. Op straat draait alles om het gunnen van ruimte aan de ander. Iedereen die de weg opgaat – als automobilist, fietser, voetganger – eist daar zijn of haar eigen ruimte op. Hoe voorkom je daarin ongelukken?
De wetgever heeft daarvoor een slimme oplossing bedacht. Je hebt recht op die ruimte. Maar die ruimte mag je niet nemen. Die ruimte moet je gegund worden. Je mag bijvoorbeeld voorrang niet zomaar nemen. Nee, die moet je verleend worden door de ander. De wetgever dwingt daarmee mensen om rekening met elkaar te houden. Je wordt als het ware verplicht om te ‘onderhandelen’ over de beschikbare ruimte. En als het goed is, loopt dat ‘onderhandelen’ af zonder botsingen.
Ruimte geven
Elkaar de ruimte geven. Dat is de essentie van deelname aan het verkeer, óók aan het sociaal verkeer. Ruimte mag je niet nemen, die moet je door een ander gegeven worden. Als iedereen zich aan die regels houdt, zoals ook in het wegverkeer, krijgen we een heel andere balans. Dan komen we heel dicht in de buurt van de compassie van Gerardus van Majella waar mijn lezing over ging. De compassie van een ander iets gunnen.
In het verlengde daarvan ligt de andere deugd van Gerardus. Vergeven. Vergeven betekent dat je niet te snel tot oordelen komt. Want oordelen leidt tot blindheid. Oordelen is niet langer openstaan, niet langer luisteren. Oordeel daarom niet, maar blijf luisteren, zegt Gerardus. Oordeel daarom niet, maar blijf die handreiking zoeken. Inderdaad: van vierkant naar vergeving.
Ik schreef hierboven: ik wil op deze plek een pleidooi houden voor eerherstel van de deugden van Gerardus van Majella in onze tijd. Hoe werken we aan dat eerherstel? Hoe geven we elkaar de ruimte zoals hiervoor bepleit? De belangrijkste les die ik heb geleerd, in mijn politiek-bestuurlijke loopbaan, is vertrouwen houden en niet meteen oordelen of zelfs veroordelen.
Optimistisch
Ik heb, zoals iedereen, zeker niet altijd mijn zin of gelijk gekregen. En waar ik eigenwijs bleef zelfs krassen opgelopen. Tikken op mijn vingers gekregen. Als zoiets je overkomt, kun je twee dingen doen. Je kunt in een heel negatieve en defensieve houding kruipen en verongelijkt de ander blijven verfoeien. Mijn ervaring is: de keuzes die je dan maakt, gaan uiteindelijk toch tegen je werken. Je kunt ook kiezen voor een optimistische, open en lerende houding. Je staat op en gaat weer door en houdt rekening met de mening van anderen, ook al pasten die in eerste instantie niet bij jouw opvattingen.
Mijn conclusie na vele jaren actief te zijn geweest in de politiek is dat er meer dan ooit behoefte is aan bestuurders en politici die het opnemen tegen de polarisatie, tegen vervlakking en daarmee verplatting. Maar ook politici die zich durven uit te spreken tegen een tijdgeest die benauwt en bedreigend is.
Ruimte geven, compassie hebben en vergeven.
Het zijn deugden die in het bestuur en de politiek aan een stevige herwaardering toe zijn en waarvoor we ons allemaal zouden moeten uitspreken. Niet alleen omdat ik ervan overtuigd ben dat het de geloofwaardigheid in de politiek kan terugbrengen, maar vooral omdat in ieder mens een fundamenteel verlangen schuilt naar deze waarden en mensen zich daaraan kunnen optrekken. Die overtuiging heb ik als mens. Als bestuurder en politicus. En als Maastrichtenaar, Brunssumer en Limburger, werkzaam in een gemeenschap die ontstaan is uit grote verscheidenheid en juist daarin haar kracht gevonden heeft.
“In ieder mens schuilt het verlangen om erbij te horen, om ruimte en vertrouwen te krijgen.” Gerd Leers.
We zochten een wijze “Bekende Nederlander” en bij voorkeur Limburger die midden in het maatschappelijke leven staat. Iemand met een positief, sociaal en menselijk imago die begrijpt wat zelfhulp voor de samenleving in Limburg kan betekenen. Een mens onder de mensen die zijn nek durft uit te steken voor het algemeen belang. Een vakman die de ingewikkelde wereld van de politiek begrijpt maar tegelijkertijd ook weet wat er op straat leeft. Hiermee kwam voormalig minister en recentelijk waarnemend burgemeester van Brunssum, Gerd Leers in ons vizier en hij zei ‘Ja!’
Gerd Leers onderschrijft volledig onze visie om georganiseerde zelfhulp bereikbaar, beschikbaar en toegankelijk te maken voor alle Limburgers die hier baat bij kunnen hebben. Wij zijn ongelooflijk trots en blij dat hij zijn naam aan ons wil verbinden.
Wanneer u zijn essay in De Limburger van 26 januari 2020 leest, begrijpt u wellicht nog beter waarom Gerd Leers een man is naar ons hart. De deugden van Gerardus van Majella omarmen we gezamenlijk in onze kernwaarden: compassie, geduld, vergeving en vrij zijn van oordelen
Wineke de Boer. Foto: de Volkskrant
Restschade bij Corona: lotgenoten delen ervaringen op Facebook
De schade die het coronavirus toebrengt aan het lichaam is zo groot, dat veel genezen covid-19 patiënten nog maandenlang klachten zullen houden, stellen internationale onderzoekers. Sportievelingen voelen de impact zelfs nog nadrukkelijker omdat zij van topfit naar doodmoe gaan. Niet-sporters zakken van fit naar de toestand van een dweil.
Hersteltijd
De gemiddelde hersteltijd bedraagt twee tot zes weken, schreef de Wereldgezondheidsorganisatie eind februari, maar inmiddels is duidelijk dat het virus patiënten maanden na de infectie nog in zijn greep kan houden, met restverschijnselen die het hele lichaam kunnen treffen.
Extreme vermoeidheid, hoofdpijn, ademnood, maagklachten, pijn op de borst, geheugenverlies, concentratieproblemen: de eerste medische analyses uit China en de rapportages van patiënten zelf duiden op een scala aan klachten nadat het virus is uitgewoed.
Slooptocht door het lichaam
Niet verwonderlijk, zeggen artsen, gezien de slooptocht door het lichaam, langs longen, bloedvaten en het immuunsysteem. En zo onvoorspelbaar als de ziekte verloopt, zo grillig is ook het natraject: wie milde klachten heeft gehad kan zomaar maanden last houden, wie ernstig ziek is geweest, kan probleemloos opknappen.
Steeds duidelijker wordt dat ook patiënten die niet in het ziekenhuis zijn opgenomen maandenlang kunnen kampen met hardnekkige en terugkerende klachten, terwijl ze voorheen fit en gezond waren. De Facebookgroep die Nederlandse en Belgische patiënten hebben opgezet telt inmiddels twaalfduizend leden.
Hoeveel patiënten last zullen houden van restverschijnselen is nog onduidelijk: artsen beginnen de gevolgen nu pas in kaart te brengen. Van ic-patiënten is bekend dat zij daar vaak langdurige gezondheidsklachten aan overhouden, door spierverlies en longschade.
Vrees voor blijvende schade
Het lijkt erop dat het coronavirus het immuunsysteem blijvend herprogrammeert, zegt hoogleraar immunologie Huub Savelkoul (Wageningen Universiteit): het stofje dat in het lichaam het eerste alarmsignaal afgeeft, wordt minder aangemaakt waardoor de afweerreactie trager op gang komt. Die programmeerfout duikt vermoedelijk weer op, zegt Savelkoul, als een ex-patiënt met een ander coronavirus te maken krijgt, wat het grotere risico op nieuwe infecties kan verklaren. Een derde van alle verkoudheden wordt door een coronavirus veroorzaakt.
‘Dit virus is zo nieuw dat niemand nog weet hoeveel patiënten er op termijn schade aan zullen overhouden’, zegt longarts Reijers. ‘Ik heb groot vertrouwen in de herstelkracht van het lichaam. Maar ik vrees dat het niet bij iedereen helemaal goed gaat komen.’
Haar bloedwaarden zijn goed, het zuurstofgehalte is ook oké, maar journalist Wineke de Boer (44) voelt zich beroerd. Medisch gezien is ze coronavrij, maar fysiek lijdt ze nog altijd.
‘Vandaag heb ik een goede dag. Vanmorgen heb ik boodschappen gedaan maar dan moet ik ervoor en erna wel rusten. Ik sportte altijd veel, deed aan fitness en yoga en ik wandelde elke avond. Nu is het park is al ver weg, en daar woon ik vlakbij.
‘Het begon eind maart met koorts en een raar gevoel in mijn keel, een gevoel dat ik de dagen erna naar mijn longen voelde zakken. Ik knapte op, twee weken ging het goed maar op eerste paasdag kreeg ik een enorme terugval, ik was beroerd en kreeg opnieuw koorts. Sindsdien probeer ik op te krabbelen. Maar zodra ik me ook maar een beetje inspan, fysiek of mentaal, heb ik volgende dag weer koorts, opgezette klieren en een heel zwaar gevoel in mijn lichaam. Ik had altijd overal zin in, nu ontbreekt me voor alles de puf. Ook op zonnige dagen heb ik het steenkoud.
Lotgenoten op Facebook
‘Ik vind steun bij duizenden lotgenoten in een Facebookgroep, het is indrukwekkend te zien hoezeer onze klachten overeenkomen. We tellen daar in weken, ik zit nu in week 11, er zijn mensen die in week 14 nog een terugslag krijgen. Heel soms herstelt er iemand. Zo min mogelijk doen, dat blijkt het beste, hooguit een keer per dag de trap op en af.
‘Volgens de huisarts heb ik inderdaad corona gehad maar ik ben nooit getest, dat kon toen nog niet. Bloeddruk en het zuurstofgehalte in mijn bloed zijn in orde, de vraag is waar mijn klachten dan vandaan komen. Mogelijk is mijn immuunsysteem van slag. Na 11 weken leef ik nog altijd als een soort dweil.
‘Ik heb lang gedacht dat mijn situatie niet zo erg is, ik heb immers nooit in het ziekenhuis gelegen. Maar mijn broer zei laatst: als je zo lang milde klachten hebt, ben je ook ernstig ziek. Vorige week werd ik er moedeloos van, blijft dit zo? Dat ik het vuilnis moet opsparen tot ik een goede dag heb om het naar de container te brengen? Hoop put ik uit kleine dingen die heel langzaam veranderen. Twee weken geleden moest ik na het afwassen nog uitrusten, gisteren merkte ik dat het niet nodig was.’
Mensen met dezelfde ervaringen, of hetzelfde lot, kunnen je steun bieden. Hoe zit dat precies? Stine Jensen onderzoekt het in Dus Ik Volg. Kijk op de website en facebookpagina.